Czym jest endometrioza?
Endometrioza to przewlekła choroba ginekologiczna, w której tkanka podobna do błony śluzowej macicy (endometrium) rozwija się poza jamą macicy. Najczęściej ogniska endometriozy występują w obrębie miednicy mniejszej, obejmując jajniki, jajowody, więzadła macicy czy otrzewną. W rzadkich przypadkach zmiany mogą pojawić się w innych narządach, takich jak jelita, pęcherz moczowy, a nawet płuca.
Szacuje się, że endometrioza dotyka około 10-15% kobiet w wieku rozrodczym, a u wielu z nich może prowadzić do poważnych dolegliwości bólowych oraz problemów z płodnością.
Objawy endometriozy
Objawy endometriozy są różnorodne i mogą obejmować:
- Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea) – silne bóle menstruacyjne, które nie ustępują po zastosowaniu standardowych leków przeciwbólowych.
- Przewlekły ból miednicy – niezależny od cyklu menstruacyjnego, często promieniujący do dolnej części pleców i nóg.
- Dyspareunia – ból podczas lub po stosunku płciowym.
- Problemy z płodnością – trudności z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem.
- Zaburzenia trawienne – wzdęcia, biegunki, zaparcia, bóle brzucha, szczególnie nasilone w okresie menstruacji.
- Problemy urologiczne – ból podczas oddawania moczu, krwiomocz.
- Przewlekłe zmęczenie – ciągłe uczucie osłabienia i wyczerpania.
Nasilenie objawów nie zawsze jest proporcjonalne do stopnia zaawansowania choroby. Niektóre kobiety z łagodną endometriozą mogą doświadczać silnych dolegliwości, podczas gdy inne z zaawansowanymi zmianami pozostają bezobjawowe.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Dokładne przyczyny endometriozy nie są w pełni poznane, ale istnieje kilka teorii tłumaczących jej rozwój:
- Menstruacja wsteczna – krew menstruacyjna cofa się przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie komórki endometrium implantują się i zaczynają się namnażać.
- Metaplazja otrzewnowa – komórki wyściełające jamę brzuszną mogą przekształcać się w komórki endometrium.
- Przenoszenie komórek endometrialnych przez układ krwionośny lub limfatyczny – tłumaczy to obecność endometriozy w odległych narządach.
- Czynniki genetyczne – ryzyko zachorowania wzrasta u kobiet, których matki lub siostry chorują na endometriozę.
- Zaburzenia układu odpornościowego – nieprawidłowa reakcja immunologiczna może prowadzić do rozwoju zmian endometrialnych poza macicą.
Do czynników ryzyka zalicza się:
- wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki,
- krótkie cykle menstruacyjne (<27 dni),
- obfite i długotrwałe miesiączki,
- wady anatomiczne układu rozrodczego utrudniające odpływ krwi menstruacyjnej,
- brak ciąż w wywiadzie.
Diagnostyka
Rozpoznanie endometriozy często bywa opóźnione o kilka lat, ponieważ objawy mogą być niespecyficzne. Proces diagnostyczny obejmuje:
- Wywiad lekarski i badanie ginekologiczne – ocena bolesnych punktów i możliwych zmian w obrębie miednicy.
- Badania obrazowe:
- ultrasonografia przezpochwowa – wykrywa torbiele endometrialne na jajnikach,
- rezonans magnetyczny (MRI) – pozwala ocenić rozległość zmian.
- Laparoskopia diagnostyczna – “złoty standard” w diagnostyce endometriozy, umożliwiający pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
Metody leczenia
Leczenie endometriozy zależy od nasilenia objawów, wieku pacjentki i planów związanych z macierzyństwem. Główne metody terapii obejmują:
Leczenie farmakologiczne
- Leki przeciwbólowe – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. ibuprofen, ketoprofen.
- Terapia hormonalna – doustne środki antykoncepcyjne, analogi GnRH, progestageny, wkładki wewnątrzmaciczne z hormonami.
Leczenie chirurgiczne
- Laparoskopia operacyjna – usunięcie ognisk endometrialnych, torbieli oraz zrostów.
- Histerektomia – usunięcie macicy (w skrajnych przypadkach).
Wsparcie fizjoterapeutyczne
Fizjoterapia odgrywa istotną rolę w redukcji bólu i poprawie komfortu życia pacjentek. Obejmuje:
- terapię manualną,
- ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie dna miednicy,
- techniki oddechowe i relaksacyjne,
- elektroterapię i terapię ultradźwiękową.
Endometrioza a płodność
Endometrioza jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet. Powoduje stan zapalny, zrosty i zaburzenia owulacji. W leczeniu niepłodności stosuje się metody wspomaganego rozrodu, takie jak inseminacja domaciczna (IUI) lub zapłodnienie in vitro (IVF).
Podsumowanie
Endometrioza to przewlekła choroba, która może znacząco wpływać na jakość życia kobiet. Wczesna diagnostyka i kompleksowe leczenie, obejmujące farmakoterapię, chirurgię oraz fizjoterapię, mogą pomóc w kontrolowaniu objawów i poprawie codziennego funkcjonowania pacjentek. Ważne jest także edukowanie kobiet na temat tej choroby oraz dostępnych metod jej leczenia.