Chondromalacja rzepki to schorzenie polegające na rozmiękaniu i degeneracji chrząstki stawowej rzepki, prowadzące do bólu i dysfunkcji stawu kolanowego. Jest to częsta przypadłość, zwłaszcza wśród osób aktywnych fizycznie oraz tych, które doświadczyły urazów kolana.
Anatomia i funkcja rzepki
Rzepka jest największą trzeszczką w ciele człowieka, pełniącą kluczową rolę w mechanice stawu kolanowego. Jej główne zadania to:
- Ochrona przedniej części stawu kolanowego przed urazami.
- Zwiększenie efektywności mięśnia czworogłowego uda poprzez poprawę jego dźwigni.
- Rozkład sił działających na staw kolanowy podczas ruchu.
Przyczyny chondromalacji rzepki
Do najczęstszych przyczyn chondromalacji rzepki należą:
- Urazy mechaniczne: bezpośrednie kontuzje, takie jak upadki na kolano czy uderzenia.
- Przeciążenia: powtarzające się mikrourazy wynikające z intensywnej aktywności fizycznej, np. biegania czy skakania.
- Nieprawidłowa biomechanika: dysbalans mięśniowy, nieprawidłowe ustawienie kończyn dolnych czy wady postawy.
- Choroby zwyrodnieniowe: procesy degeneracyjne chrząstki stawowej związane z wiekiem.
Objawy chondromalacji rzepki
Pacjenci z chondromalacją rzepki najczęściej skarżą się na:
- Ból przedniej części kolana: nasilający się podczas długotrwałego siedzenia, wchodzenia i schodzenia po schodach, kucania czy klęczenia.
- Trzeszczenia i przeskakiwania: uczucie “strzelania” w kolanie podczas ruchu.
- Obrzęk i zaczerwienienie: w okolicy rzepki, zwłaszcza po intensywnym wysiłku.
- Ograniczenie ruchomości: uczucie sztywności i trudności w pełnym wyprostowaniu lub zgięciu kolana.
Stopnie zaawansowania chondromalacji
Chondromalację klasyfikuje się według skali Outerbridge’a na cztery stopnie:
- Stopień I: Rozmiękczenie i obrzęk chrząstki.
- Stopień II: Pęknięcia i szczeliny na powierzchni chrząstki o średnicy poniżej 1,25 cm.
- Stopień III: Głębsze uszkodzenia chrząstki o średnicy powyżej 1,25 cm, nie sięgające do kości podchrzęstnej.
- Stopień IV: Ubytek chrząstki sięgający do kości podchrzęstnej.
Diagnostyka chondromalacji rzepki
Podstawą diagnostyki jest dokładny wywiad i badanie kliniczne. W celu potwierdzenia rozpoznania stosuje się:
- Rezonans magnetyczny (MRI): umożliwia ocenę stanu chrząstki stawowej i innych struktur wewnątrzstawowych.
- Artroskopia diagnostyczna: inwazyjna metoda pozwalająca na bezpośrednią ocenę wnętrza stawu.
Leczenie chondromalacji rzepki
Leczenie zachowawcze
W początkowych stadiach chondromalacji (I–III stopień) preferuje się leczenie zachowawcze, które obejmuje:
- Fizjoterapię: ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda, zwłaszcza jego głowę przyśrodkową, oraz mięśnie pośladkowe; techniki rozciągające pasmo biodrowo-piszczelowe i mięśnie tylnej grupy uda.
- Fizykoterapię: zabiegi zmniejszające ból i stan zapalny, takie jak krioterapia, laseroterapia czy ultradźwięki.
- Farmakoterapię: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz suplementy wspomagające regenerację chrząstki, np. preparaty z kolagenem czy kwasem hialuronowym.
- Modyfikację aktywności: unikanie czynności nasilających objawy, takich jak długotrwałe siedzenie z ugiętymi kolanami czy intensywne ćwiczenia obciążające staw kolanowy.
Leczenie operacyjne
W przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym lub zaawansowanych zmian (IV stopień) rozważa się interwencję chirurgiczną:
- Artroskopia: małoinwazyjny zabieg pozwalający na ocenę i leczenie uszkodzeń chrząstki, np. poprzez jej wygładzenie czy techniki mikrozłamań stymulujące regenerację.
- Przeszczepy chrzęstno-kostne: polegają na przeniesieniu zdrowej chrząstki z innej części stawu do miejsca uszkodzenia.