Porażenie nerwu twarzowego, znane również jako porażenie Bella, to schorzenie neurologiczne charakteryzujące się nagłym osłabieniem lub paraliżem mięśni jednej strony twarzy. Choć dokładna przyczyna tego stanu nie jest w pełni poznana, istnieje wiele czynników mogących przyczyniać się do jego wystąpienia. W niniejszym artykule omówimy szczegółowo przyczyny, objawy oraz metody leczenia porażenia nerwu twarzowego
Anatomia i funkcja nerwu twarzowego
Nerw twarzowy (nerw VII) jest jednym z dwunastu nerwów czaszkowych, odpowiedzialnym za:
- Unerwienie mięśni mimicznych twarzy – umożliwia wyrażanie emocji poprzez ruchy twarzy.
- Przewodzenie wrażeń smakowych z przednich dwóch trzecich języka.
- Unerwienie gruczołów łzowych i ślinianek – kontroluje wydzielanie łez i śliny.
Nerw ten przebiega przez wąski kanał w kości skroniowej, co czyni go podatnym na uszkodzenia w przypadku obrzęku lub ucisku.
Przyczyny porażenia Bella
Dokładne przyczyny porażenia Bella pozostają niejasne, jednak badania sugerują kilka potencjalnych czynników:
- Zakażenia wirusowe: Najczęściej podejrzewa się reaktywację wirusa opryszczki pospolitej (Herpes simplex virus – HSV-1) jako główny czynnik sprawczy. Inne wirusy, takie jak wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus – VZV), również mogą być zaangażowane.
- Czynniki autoimmunologiczne: Niektóre teorie sugerują, że porażenie Bella może być wynikiem reakcji autoimmunologicznej, w której układ odpornościowy atakuje własne komórki nerwowe.
- Niedokrwienie nerwu: Zaburzenia mikrokrążenia mogą prowadzić do niedotlenienia nerwu twarzowego, co skutkuje jego uszkodzeniem.
- Ciąża i cukrzyca: Kobiety w trzecim trymestrze ciąży oraz osoby z cukrzycą są bardziej narażone na wystąpienie porażenia nerwu twarzowego.
Objawy porażenia nerwu twarzowego
Objawy porażenia Bella rozwijają się nagle i obejmują:
- Osłabienie lub paraliż mięśni jednej strony twarzy: Pacjent może zauważyć opadanie kącika ust, wygładzenie fałdu nosowo-wargowego oraz trudności w zamykaniu oka po stronie porażonej.
- Zaburzenia czucia smaku: Utrata lub zmiana odczuwania smaku w przednich dwóch trzecich języka.
- Nadwrażliwość na dźwięki: Zwiększona wrażliwość na głośne dźwięki po stronie porażenia, znana jako hiperakuzja.
- Łzawienie lub suchość oka: Zaburzenia w wydzielaniu łez mogą prowadzić do nadmiernego łzawienia lub suchości oka.
- Ból w okolicy ucha lub żuchwy: Niektórzy pacjenci odczuwają ból w okolicy ucha przed wystąpieniem paraliżu.
Diagnostyka porażenia nerwu twarzowego
Rozpoznanie porażenia Bella opiera się głównie na obrazie klinicznym. Jednak w celu wykluczenia innych przyczyn porażenia nerwu twarzowego, takich jak udar mózgu, nowotwory czy borelioza, mogą być zlecone dodatkowe badania:
- Badania obrazowe: Rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT) w celu oceny struktur mózgu i nerwu twarzowego.
- Badania serologiczne: Testy na obecność przeciwciał przeciwko wirusom lub bakteriom, np. Borrelia burgdorferi w przypadku podejrzenia boreliozy.
- Elektromiografia (EMG): Ocena funkcji nerwu twarzowego i stopnia jego uszkodzenia.
Leczenie porażenia Bella
Leczenie porażenia nerwu twarzowego ma na celu przyspieszenie powrotu funkcji nerwu oraz zapobieganie powikłaniom:
- Farmakoterapia:
- Glikokortykosteroidy: Prednizon jest często stosowany w celu zmniejszenia stanu zapalnego i obrzęku nerwu.
- Leki przeciwwirusowe: W przypadku podejrzenia udziału wirusa opryszczki, takich jak acyklowir, mogą być dodane do terapii.
- Ochrona oka: W przypadku trudności z zamykaniem powieki konieczne jest stosowanie kropli nawilżających oraz noszenie opatrunku na noc w celu ochrony rogówki przed wysychaniem i uszkodzeniem.
Fizjoterapia i rehabilitacja:
Regularne ćwiczenia mięśni mimicznych twarzy pomagają w przywróceniu funkcji nerwu. Stosuje się również:
Masaż twarzy – poprawia ukrwienie i elastyczność mięśni.
Ćwiczenia mimiczne – wzmacniają mięśnie i zapobiegają ich przykurczom.
Terapia cieplna – poprawia krążenie i wspomaga regenerację nerwu.
Zabiegi wspomagające:
Elektrostymulacja nerwu twarzowego – pomaga w odbudowie funkcji nerwowej.
Akupunktura – niektóre badania sugerują, że może przyspieszać regenerację nerwu.
Rekonwalescencja i rokowania
Większość pacjentów z porażeniem Bella odzyskuje pełną sprawność w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy. Szacuje się, że około 70-80% przypadków kończy się całkowitym wyleczeniem. W niektórych przypadkach mogą jednak wystąpić trwałe deficyty, takie jak osłabienie mięśni czy asymetria twarzy.
Czynniki sprzyjające szybszemu powrotowi do zdrowia to:
✔ szybkie wdrożenie leczenia,
✔ młody wiek pacjenta,
✔ łagodny przebieg porażenia.
W przypadku braku poprawy po kilku miesiącach konieczna może być dalsza diagnostyka i specjalistyczne leczenie.